I’m currently in the Isle of Man for the Cooish, a festival of Manx language and traditional music from the Isle of Man, Ireland and Scotland. Last night I went to an excellent concert in Peel which included the Arrane son Mannin (Song for Man) competition, and there’s a lecture in Manx (Leaght y Ghaaue) this evening.
Yesterday I met a Manx-speaking friend on the boat coming over and we talked Manx throughout the crossing. Well actually she did most of the talking and I contributed to the conversation whenever I could. It was the longest conversation I’ve ever had in Manx and I was pleased to find that I could understand almost everything, and even got the jokes.
My Manx tends to get mixed up with Irish and Scottish Gaelic, and even Welsh sometimes, but my friend is fluent in Irish, and speaks some Scottish Gaelic and Welsh, so this didn’t matter so much. We did try to stick to Manx most of the time though.
One of the things we were discussing was false friends between the Gaelic languages. For example, daoine means people in Irish, while in Manx dooiney means men, and the word for people is sleih, mooinjer or pobble. In Scottish Gaelic people is poball or sluagh, and men is daoine.
We also tried to translate Queen’s Bohemian Rhapsody into Manx, though couldn’t remember all the words in English and weren’t sure of the Manx equivalents of some of the words we could remember.
Riyr ny yei y passan coloayrtys Frangish, hie mee dys y Thie Bee Blue Sky ayn Bangor as honnick mee Sharon King and the Never Never Cowboys, possan kiaull voish Nalbin. She arraneyder, screeudeyr arraneyn as gitardeyr ee Sharon, as va daa chaillin elley lhee – Vera van Heeringen, ar y gitar, mandalyn, fiddyl as kiaulleeaght cooidjagh, as Isobel Lohss ar y kishtey kiaullee as kiaulleeaght cooidjagh. Va ny arraneyn as y kiaull yindyssagh, as va ennaghtyn mie ayn.
Cowbois
Heno ar ôl y grŵp sgwrs Ffrangeg, es i i’r Tŷ Bwyta Blue Sky ym Mangor ac mi weles i Sharon King and the Never Never Cowboys, grŵp o’r Alban. Cantores, cyddansoddwraig a gitarydd ydy Sharon, ac roedd gynni hi dwy ennod eraill – Vera van Heeringen ar y gitâr, mandolin a ffidl a llais cyfeiliant, a Isobel Lohss ar yr acordion a llais cyfeilliant. Roedd y caneuon a’r gerddoriaeth yn wych, ac roedd naws da yn y lle.
Jea hoshee mee mp3 y yannoo jeh my chooid gishteenyn. Gooin lhiat kishteenyn? V’ad ymmydit jannoo recortysyn roish mp3 as CDyn car y keead vlein shoh chaie. Chionnee mee my chied kishteen ayns 1988 – albym lesh The Police – as ta ny smoo na keead aym nish. Myr shen bee tammylt beag roish ta jerrey er shoh.
Casetiau
Ddoe mi ddechreues i drawsnewid fy nghasetiau i mp3. Wyt ti’n cofio casetiau? Ro’n nhw yn eu defnyddio i wneud recordiadau cyn mp3 a CDiau yn ystod y ganrif diwethaf. Mi brynnais i fy ngasét cyntaf ym 1988 – albwm gan The Police – ac mae gen i mwy na gant erbyn hyn. Felly bydd sbel cyn i mi orffen hynny.
Riyr hie mee dys cuirrey kiaull lesh Meinir Gwilym, arraneyder as screeudeyr arrane Bretnish voish Anglesey, as Mary Black, yn arraneyder ard-ghooagh Yernagh. By yindyssagh eh, as shoh yn chied cheayrt dy vel mee er n’akin bio. Fastyr jiu hie mee dys loayrtys lesh Philip Pullman, y ughtar ard-ghooagh ta screeu y treeskeealag “His Dark Materials”, as v’eh feer hymoil dy jarroo.
Neithiwr es i i gyngerdd gan Meinir Gwilym, y gantores a chyfansoddwraig o Ynys Môn, ac Mary Black, y gantores enwog o Iwerddon. Roedd yn ardderchog, ac dyna y tro cyntaf i mi clywed nhw yn fyw. Y prynhawn ‘ma es i i sesiwn gyda Philip Pullman, awdur y triawd o nofelau “His Dark Materials”, ac roedd hi’n ddiddorol iawn.
Ta sheshaght chiaullee ny ynseydaghyn Bretnish, Criw Bangor, g’aahoshiaght noght, as ta y sheshaght chiaullee pobble ayn noght neesht. Hem dys sheshaght chiaullee ny ynseydaghyn rish oor, as dys y sheshaght chiaullee elley ny yei shen.
Mae Criw Bangor, côr dysgwyr Cymraeg, yn ailgychwyn heno, ac mae’r côr cymuned yn ymarfer heno hefyd. Mi a i i Griw Bangor yn gyntaf am awr, ac yna i’r côr arall.
Hee mee dys cuirrey kiaull lesh yn Oyster Band ‘syn Galeri ayns Caernarfon Oie Jedoonee shoh chaie. V’eh mie erskyn insh as honnick mee caarjyn voish yn sheshaghtyn chiaullee ayns shen.
Chuaigh mé chuig ceolchoirm leis an Oyster Band san Galeri i gCaernarfon oíche Dhomhnaigh seo caite. Bhí sé go hiontach agus chonaic mé cairde as na cóir ansin.
Mi es i i cyngerdd gan yr Oyster Band yn Y Galeri yng Nghaernarfon Nos Sul diwethaf. Roedd hi’n ardderchog ac mi weles i ffrindiau o’r corau fan ‘na.
Jea cheau mee y laa goaill arrane Y Messiah as noa ‘syn ollooscoill lesh ram studeyryn as sleih elley voish Bangor. Ren shin cliaghtaghey feie’n laa, as ghow shin arrane lesh kiaullane beg ayns co-unnaneys ‘syn astyr. Shen yn chied cheayrt y ghow mee arrane Y Messiah, as v’eh y skeeal cheddin da’n chooid smoo jeh’n sleih ayns shen. Hie y co-unnaneys dy mie, agh dy meeaighar va smoo sleih ‘syn sheshaght chiaullee as kiaullane ny ‘syn lught eaishtagh. Va taitnys vooar aym jeh’n laa agh v’eh tooilleilagh.
Y Messiah
Ddoe mi dreulies i y dydd yn canu Y Messiah o’r dechrau yn y prifysgol efo llawer o fyfyrwyr a phobl eraill o Vangor. Mi ymarferon ni yn ystod y dydd, ac mi ganon ni efo cerddorfa fach mewn cyngerdd gyda’r nos. Dyna y tro cyntaf ydw i wedi canu Y Messiah, ac roedd hi’n yr un stori ar gyfer mwyafrif y pobl yna. Roedd y gyngerdd yn wych, ach yn anffodus roedd mwy o bobl yn y corws a’r gerddorfa nac yn y gynulleidfa. Mi fwynheues i y dydd yn fawr ond roedd hi’n flinedig.
Hie mee stiagh ayns possan coloayrtys Frangish riyr. Cheayll mee mysh ‘sy Jerrey Geuree, as riyr hoshee mee goll huggey fy yerrey. Daittin lhiam dy oddym loayrt Frangish foast, er yn oyr cha loayrt mee ram jeh rish yn feed bleeaney shoh chaie. Tra va mee loayrt Frangish va focklyn Bretnish dy kinjagh geabbey tar magh ass my veeal er yn oyr dy vel Bretnish my hengey joarree stroshey ec y traa t’ayn. Loayrmayd er shoh as er shid, by vooar yn spoyrt eh, as v’eh braew çheet ry-cheilley lesh sleih noa.
Va ram sleih noa ‘syn sheshaght chiaullee co-hellooderys yn çhiaghtyn shoh myrgeddin, as ta ain stiureyder shirrey boayl elley smoo dy yannoo cliaghtey.
Ffrangeg
Mi ymunes i rŵp sgwrsio Ffrangeg neithiwr. Mi glywes i amdano ym Mis Ionawr, a neithiwr mi es i iddo o’r diwedd. Ro’n i’n falch mod i dal i siarad Ffrangeg yn eithaf rhugl, achos dw i ddim wedi siarad mwy ohoni yn ystod yr ugain mlynedd diwethaf. Pan o’n i’n siarad Ffrangeg roedd geiriau Cymraeg yn wastad eisiau dod allan o fy nheg achos Cymraeg ydy fy iaith estron cryfaf ar hyn o bryd. Mi siaradon ni am bethau amrywiol, mi fwynheues i fy hunan yn fawr, ac roedd hi’n hyfryd cwrdd â phobl newydd.
Roedd lawer o bobl newydd yn y côr cymuned yr wythnos hon hefyd, ac mae ein arweinydd yn chwilio am le arall mwy i ymarfer.
Hie mee dys Lunnin yn jerrey shiaghtin shoh chaie dy ghoaill ayrn ayns cuirrey kiaull Sing for Water. Ta shin troggal argid da WaterAid, sheshaght yiastyllagh ta cooney sleih ayns çheeraghyn boght geddyn ushtey glen as slayntaghys. Hee mish ayns shen lesh yn sheshaght chiaullee pobble Bangor, as ghow shin arraneyn lesh 50 sheshaghtyn chiaullee elley voish Sostyn, Bretin, Nalbin as Nerin – mysh 700 jin yn clane. Hie yn cuirrey kiaull dy slane mie, as v’eh yindyssagh goaill arrane lesh whilleen sleih.
Honnick shin cosheeaght mooar, garey aile, çhentagyn as taghyryn elley Feailley yn Thaimish, as va traa yindyssagh ain.
Penwythnos
Mi es i i Lundain y penwythnos diwetha cymryd rhan mewn cyngerdd Sing for Water. Maen nhw’n codi arian am WaterAid, elusen sy’n helpu pobl mewn gwledydd tlawd cael dŵr glân ac iechydaeth. Mi es i efo rhan o’r Côr Cymuned Bangor, ac mi ganon ni efo 50 corau eraill o Loegr, Cymru, yr Alban ac yr Iwerddon – tua 700 o bobl. Roedd y cyngerdd yn dda iawn, ac roedd hi’n ardderchog canu efo cymaint o bobl.
Mi welon ni parêd mawr, gardd tân, tân gwyllt a digwyddiadau eraill Gŵyl y Tafwys, ac mi fwynheuon ni yn fawr iawn.
Shoh recortysyn ny arraneyn / Dyma recordiadau y caneuon:
